Temporomandibular eklem
Çene eklemi, yani temporomandibular eklem, kas, lif, disk ve kemiklerden oluşan karmaşık bir yapıdır. Bu eklemin içinde eklemi yerinde tutan kaslar, lifler, ligamanlar, kollajen yapılı bir eklem diski (kıkırdak), damar ve hudut paketi ve eklem sıvısı (Sinovial sıvı) bulunur. Anatomik manada epey karışık olan bu yapı birebir vakitte işlevsel olarak da çok boyutlu hareketler yapması itibariyle öbür eklemlerden ayrılır. Bedendeki birden fazla eklem 2 boyutlu hareketler yapmaktadır. Çene eklemi ise öne geriye ve yana olmak üzere 3 boyutta hareket eder. Tıpkı vakitte konuşma, çiğneme, yutma üzere ana işlevlerinin yanında uyku dahil devamlı çene hareketi olur.
Çene eklemi hastalıkları, bu anatomik yapıların uyumlu çalışmasını engelleyen etkenlerden kaynaklanır. Bunlar süreksiz ya da uzun vadeli olabilir. Çene eklemi rahatsızlığının olası sebepleri ortasında trafik kazaları sırasında baş boyun bölgesine gelen travma, diş sıkma alışkanlığı, bedenin genelini etkileyen romatoidartirit, akut gerilim hallerinde diş gıcırdatma yahut sıkmaya bağlı gelişen kas spazmları, ortodontik anomalilerden açık kapanış, temporomandibüler eklem artiriti ve tümörleri gösterilebilir. Sıklıkla çene eklemi rahatsızlığı meydana geldiğinde, bir an için çene yerinden fırlayacakmış ya da kilitlenecekmiş üzere olur. Birtakım durumlarda yemek yerken, konuşurken ya da dinlenme halinde ağrı oluşur, ağız çok geniş açılamayabilir, bazen de eklemlerden ses gelir. Bu rahatsızlık 20-30 yaş ortasında bayan hastalarda daha fazla görülmektedir.
Eklemle ilgili rahatsızlıkların en sık görüleni,travmalar, çok kuvvetler sonucu eklem ligamanlarının uzamasına bağlı olarak oluşan disk deplasmanlarıdır. Çiğneme hareketi sırasında eklem diskinin yer değiştirmesi sırasında da ‘clicking’ ve ‘pop’ denen sesler ortaya çıkar. Bu sesler, eklem hastalığının kıymetli belirtilerindendir.
Çene eklemi hastalıklarının başka belirtileri şunlardır:
1- Ağız açmada kısıtlılık,
2- Kulağa, yüze, dişlere, gözlere yansıyan ağrı,
3- Çiğneme kaslarında ağrı,
4- Yüzde asimetri,
5- Çenenin açık olarak takılı kalması,
6- Kulağa, yüze, dişlere, gözlere yansıyan ağrı,
Eklem hastalıkları kolay eklem sesleri ve kas ağrıları ile başlar ve tedbir alınmazsa ağız açmada kısıtlılık ve çene kilitlenmesine kadar gidebilir. Eklem hastalığının tedavisinde formül, tüm hastalıklarda olduğu üzere öncelikle etkenin ortadan kaldırılmasıdır. Yapılan tetkikler sonucunda eklem ağrılarının ortodontik bozukluklardan kaynaklandığı tespit edilmişse, eklem splinti, analjezik, antienflamatuar ve antispazmik ilaç tedavisi sonrası ortodontik tedaviyle kapanış bozukluğunun düzeltilmesi önerilir.Bu manada eksik ve yanılgılı dişler düzeltilir, kapanış meseleleri ortodontik olarak çözülür, kassal sıkıntılar gerektiğinde bir fizik tedavi uzmanı yardımıyla ortadan kaldırılır.Ekleme yönelik yapılan en sık uygulama, dişsel ve kassal bağlantıyı düzeltmeye yarayacak olan gece plağı uygulamasıdır. Yapılacak bu plakla dişlerdeki erken temaslar düzeltilir ve kasların kasılma paterni değiştirilir. Hastanın rahatlaması sağlandıktan sonra gerekli dolgu, protez ve ortodonti uygulamalarıyla eklem sıkıntısının sebebi ortadan kaldırılır. Fakat ağrıların kaynağı bölgeyi tutan artirit ya da tümörse, o vakit cerrahi müdahale gerekebilir.Eklem rahatsızlığının en uç tedavisi çene eklemine yönelik cerrahi müdahaledir. Çene açıklığının kısıtlandığı durumlarda hastaların beslenmesi ve konuşması hayli zordur. Bu durumda eklem başı ameliyatla yerinden çıkartılır.
